PORTRETY TRUMIENNE WEDLÓW-TUCZYŃSKICH cz. II

Czas pomiędzy śmiercią, a pogrzebem w okresie baroku to czas wzmożonej pracy dla najbliższych – zawiadamiano rodzinę i znajomych zmarłego, planowano uroczystość pogrzebową, przygotowywano dom na przyjecie gości i przede wszystkim projektowano i wykonywano dekoracje kościoła. Było to ogromne przedsięwzięcie logistyczne, które pochłaniało duże nakłady finansowe. Nawet najbiedniejszy szlachcic starał się pochować bliską osobę z jak największą wystawnością. Z czasem ceremonie pogrzebowe ewaluowały do niebotycznych rozmiarów, przypominając raczej teatralne widowisko. Zdarzało się, że zmarły zaznaczał w swojej ostatniej woli chęć skromnego pochówku. Presja społeczna był jednak na tyle duża, że zdarzały się dwa pochówki – skromny, aby wypełnić wolę zmarłego i drugie, zorganizowany z wielką pompą, aby wypełnić społeczne normy. Ceremonia pogrzebowa pochłaniała ogromne koszty – jeśli trumna była drewniana (a bywały metalowe, srebrne lub pozłacane) obijano ją aksamitem albo innym materiałem, najczęściej czarnym (purpura była zarezerwowana dla poległych na polu walki). Zmarłego odziewano w odświętny, bogaty strój, biżuterie i wystawiano na marach na widok publiczny. Najczęściej zwłoki poddawano balsamowaniu, jeśli okres między śmiercią a pochówkiem wydłużał się. Zjeżdżający się żałobnicy czas oczekiwania na pochówek spędzali na modlitwach i towarzyskich spotkaniach. Do tradycji należało odwiedzanie wystawionego na marach zmarłego.
W tym czasie zatrudnieni specjalnie w tym celu architekci planowali i budowali dekoracje wnętrza kościoła. Centralnym punktem, na który zwrócone miały być oczy wszystkich żałobników była okazała budowla nazywana castrum doloris – katafalk, zwany również zamkiem boleści, w centrum którego składano trumnę. Dekoracje przygotowywane były jednorazowo, miały charakter indywidualny, odwoływały się do rodu zmarłego, jego herbu, imienia itd. Pisano kazanie i mowy pogrzebowe, które często ukazywały się drukiem. Ustalano skład konduktu żałobnego, przypisując konkretne miejsca konkretnym osobom, zależnie od ich stanowiska czy statusu społecznego. W tym czasie powstawał również portret trumienny, który wzorowany był na wcześniejszych wizerunkach zmarłego lub też malowany z natury. Po ukończeniu przygotowań wyznaczano datę pogrzebu. Uroczysty kondukt odprowadzał zmarłego do kościoła, gdzie odbywały się właściwe uroczystości. Na naczółku trumny przybijano portret trumienny, od strony stóp umieszczano tablicę epitafijną, boki obite były blachami herbowymi. Na wieku ustawiano krucyfiks. Przedstawianie na portrecie trumiennym nieboszczyka jako osoby żywej miało dawać złudzenie jego uczestnictwa w ceremonii pogrzebowej. Wrażenie to dodatkowo potęgowało odpowiednie oświetlenie oraz umieszczenie porteru w centralnym punkcie, do którego biegł wzrok wszystkich zebranych. Mowy pogrzebowe wygłaszane były w imieniu zmarłego, w pierwszej osobie. Dziękował on za przybycie, okazane łaski i dobrodziejstwa. Kulminacją ceremonii pogrzebowej był wjazd ucharakteryzowanego aktora, który uosabiał zmarłego, a jego upadek z konia tuż przed trumną miał symbolizować koniec życia.

Portret trumienny przedstawia postać Andrzeja Józefa Wedla Tuczyńskiego, zmarłego w 1717 r. Przyjął on kształt sześcioboku o wymiarach 48 x 49 cm, kształt sześcioboku, otoczony trybowaną bordiurą. Portret wykonany na blasze miedzianej farbami olejnymi. Tło naturalnie metaliczne bez dodatkowych wtrętów. Portret nie zawiera znaków cechowych ani innych informacji pozwalających na rozpoznanie autora.
W centralnej części portretu widoczne popiersie mężczyzny. Twarz mężczyzny w sile wieku, bez nakrycia głowy, widoczna fryzura na tzw. polską modłę. Typowo sarmackiej fryzurze towarzyszą sumiaste wąsy opadające przy kącikach ust. Postać mężczyzny zwrócona ¾ w lewo. Oczy Andrzeja Józefa zwrócone bezpośrednio na widza. Mężczyzna ubrany w bordową delię z futrzanym kołnierzem, spiętą broszą.
Wzdłuż krawędzi portretu znajduje się trybowana bordiura. Od wewnątrz zdobi ją wzór wieńca oliwnego. Zewnętrznej stronie bordiury nadano kształt falbaniasto powyginanego obrzeża